Hatay Dağ Ceylanı – Gazella Gazella (yöresel adıyla Âhu) boynuzlugiller (Bovidae) familyasından (Gazella) cinsinden bir tür.
Bu hayvanın boyu 100–120 cm, ağırlığı ise 15–30 kg arasında değişir ve Orta Doğu’da bozkır iklimin hâkim olduğu yükseltili alanlarda yaşar. Ortalama 8-10 sene ömrü olan Hatay Dağ Ceylanı, senede bir kez doğum yapar. Bu hayvan, mükemmel bir koşucudur ve hızını saatte 80 km’ye kadar çıkarabilir. Tehlike hissettiğinde tiz bir ses çıkararak kaçar ve 2,5 metreye kadar sıçrayabilir.
Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün ve İsrail’de de yaşayan türün en kuzeydeki dağılımı Türkiye’dedir. Türkiye’de sadece Hatay Kırıkhan yöresinde çok küçük miktarda Hatay Dağ Ceylanı popülasyonu bulunmaktadır.
2008 yılında listeye eklenen Hatay Dağ Ceylanı, Kırıkhan İlçesi İncirli Köyü arazilerinde sayısı en son 921 (Ocak 2020) civarında olan bir tür. Sayısı bu kadar az olan Hatay Dağ Ceylanı, özelliğini yitirmeden ve yok olmadan yöre halkı sayesinde günümüze kadar varlığını sürdürmüş.
Hatay Dağ Ceylanları, yaşam alanlarının iyileştirilmesi için Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Hatay Şubesinin yaptığı çalışmalar kapsamında, Dünya Doğayı Koruma Vakfı tarafından koruma altına alındı. Derneğin Hatay Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi ve aynı zamanda Mustafa Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi olan Doç. Dr. Yaşar Ergün, Hatay Dağ Ceylanlarıyla yakından ilgileniyor. Ergün, günümüze kadar türü yok olmayan Hatay Dağ Ceylanlarının yöre halkı tarafından bereket anlamına geldiğini söyledi.
Hatay Dağ Ceylanlarının sayısı her yıl artıyor
Hatay‘ın Kırıkhan ilçesindeki Suriye sınır hattına yakın noktalarda yaşamlarını sürdüren ve tespitin ardından 2009 yılında yapılan ilk sayımlarda 150 civarında olduğu değerlendirilen Gazella Gazella türü Hatay Dağ Ceylanlarının sayıları, 2012 yılında 235 olarak tespit edildi. Düzenli olarak her yıl sayıları artan dağ ceylanlarının varlığı 2018 yılı sonunda ise 757’ye ulaştı. Bu sayı 2020 başlarında 921 olarak tespit edildi.
Bu yıl envanter çalışmasının tamamlanması, yeni doğan yavruların da eklenmesiyle sayılarının daha da artacağı öngörülen dağ ceylanlarının varlığındaki artış, bölgenin ekoturizmine de katkı sağlıyor.
Hatay Dağ Ceylanları Üretim İstasyonu
Kırıkhan’da 2014 yılında faaliyete giren Doğa ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü Dağ Ceylanları Üretim İstasyonunda da gözlem, tedavi, bakım gibi her türlü ihtiyaçları karşılanan Hatay Dağ Ceylanları yerli ve yabancı turistlerin de ilgisini çekiyor.
Yavru ceylanlara özel bakım
Yaklaşık 160 dönümlük istasyonda, doğumlarından sonra yavru ceylanlar yırtıcı kuşların hedefi olma ihtimaline karşı özel bakıma alınıyor.
İstasyonda minik ceylanlar, özel biberonlar yardımıyla keçi sütüyle beslenerek gelişimini tamamlıyor ve ardından doğal yaşam ortamlarına bırakılıyor.
İstasyonun faaliyete girmesiyle türün korunmasında çok büyük mesafeler katedildiğini ifade eden Hatay Tabiatı Koruma Derneği Başkanı Abdullah Öğünç, “Dağ Ceylanları Üretim İstasyonu kurulduktan bu yana hem etkin koruma çalışmaları yapıldı hem de bu sahada rastlaştığımız hasta, yaralı ceylanlar buradaki görevli arkadaşların yerinde ve zamanında müdahaleleriyle kurtuldu.” dedi.
Korumada Mehmetçik’in de katkısı var
İstasyonun bulunduğu alanın askeri yasak bölge olduğunu ve Mehmetçik’in sık sık ceylanlarla karşılaştığını aktaran Öğünç, “Askeri erkanımızın müthiş bir gayreti var. Gecenin bir yarısı yeri geliyor beni arıyorlar ve ‘Hasta ceylan bulduk’ diyorlar. Yaralı kuş dahi bulsa arıyorlar, Mehmetçik’in hakkı ödenmez. Ceylanların bugüne kadar yaşamlarının devam etmelerini ben iki nedene bağlıyorum. Birincisi bölge askeri yasak bölge ve Mehmetçik tamamiyle şefkatiyle koruyor, ikincisi de yerel halk ceylanları kutsal bir değer olarak görüyor.” diye konuştu.
Öğün, koruma altındaki bir türün sayısının düzenli olarak artış göstermesinin çok önemli olduğunu vurgulayarak, bu anlamda dünyadaki sayılı bölgelerden biri olduklarını belirtti.
Ekoturizmin de önemine değinen Öğünç, “Burası Hatay’ın değil Türkiye’nin ekoturizmde kalbi olabilir çünkü bir ceylanı görmek için geçtiğimiz yıllarda Bulgaristan’dan ziyaretçiler geldi. İnsanlar gelip ceylanları izleyebiliyorlar.” dedi.
Hatay Dağ Ceylanları koruma altına alındı
Türkiye’de sadece Hatay’ın Kırıkhan ve Reyhanlı ilçeleri arasında yaşayan Hatay Dağ 
28Ceylanlarının yaban hayatı uzunca yıllardır verilen uğraşlar sonucunda koruma altına alındı.
Hatay’ın Kırıkhan ve Reyhanlı ilçe sınırlarında bulunan 13.288 hektarlık alan 25 Aralık 2019 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanan karar ile “Hatay Dağ Ceylanı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” ilan edildi.
Hatay Tabiatı Koruma Derneği Başkanı Abdullah Öğünç, alanın “Dağ Ceylanı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” ilan edilmesi sayesinde, olumsuz yapılaşmanın ve çeşitli madencilik faaliyetlerinin önüne geçileceğini ifade etti.